Câu truyện sự nghiệp về nhạc trưởng Milen Nachev bắt đầu từ những buổi học piano tại gia ở Bulgarie cho đến được những giáo viên nổi tiếng nhất ở Nga thời đó hướng dẫn, con đường đến nước Mỹ và phòng hoà nhạc Carnegie Hall. Và tại New York này, cùng với đoàn nhạc giao hưởng Shen Yun, ông đã tìm thấy nơi cư trú mới, niềm đam mê mới và cả ý nghĩa số mệnh của mình.

Vài tuần trước khi ông chuẩn bị cho chuyến lưu diễn cùng với đoàn nhạc giao hưởng Shen Yun qua 11 thành phố, bao gồm cả chuyến quay lại Kennedy Center và phòng hoà nhạc Carnergie Hall, chúng tôi trò chuyện cùng nhạc trưởng trong một cuộc phỏng vấn.

Hỏi: Ông Nachev, ông có thể kể lại cho chúng tôi về giây phút đầu tiên ông tiếp xúc với âm nhạc?

Milen Nachev: Tôi nhớ rõ khoảnh khắc này. Đó là khi bà tôi đưa tôi đến buổi học piano đầu tiên. Và tôi tin rằng khoảnh khắc đầu tiên tiếp xúc với âm nhạc đã mãi mãi thay đổi toàn bộ cuộc đời tôi. Lúc đó tôi chỉ mới có 5 tuổi và rất yêu quý cô giáo dạy piano của tôi. Cô đã trao cho tôi sự tự tin. Và như vậy, một năm sau đó, tôi chơi cho một album nhạc của trẻ em của Béla Bartók và cô gửi tôi đến cuộc thi piano quốc gia, nơi tôi đoạt giải trong hạng tuổi của mình lúc đó. Và cùng năm đó tôi có buổi công diễn đầu tiên với tư cách là một nghệ sĩ piano. Tất nhiên lúc đó chỉ là biểu diễn trước gia đình và bè bạn—nhưng đó là những khán giả thực sự, cũng như cường độ giống như buổi biểu diễn thật.

Hỏi: Khi nào thì ông quyết định đi theo con đường âm nhạc?

Milen Nachev: Vài năm sau, khi tôi 9 tuổi, tôi cảm thấy rất dễ chịu khi một mình tự tập điều khiển bản giao hưởng Brahms Symphony số 4 tại nhà, bản giao hưởng mà tôi nghe từ đĩa than lúc đó. Động tác điều khiển chỉ dựa vào trí nhớ vì tôi chưa từng xem qua bản nhạc, nhưng sự tiếp xúc trực tiếp giữa âm nhạc và động tác là một điều gì đó cực kỳ gây ấn tượng cho tôi.

AỞ trường nhạc, tôi học piano và điều khiển hợp xướng. Tôi cực kỳ may mắn khi có những thầy cô giáo giỏi nhất vào thời đó—những người không chỉ dậy tôi âm nhạc, mà còn là tấm gương cho tôi thế nào là một nhạc sĩ và là một con người. Một trong số họ, giáo sư Vasil Arnaudov, có lẽ là một trong những nhạc trưởng nổi tiếng nhất của Bulgaria lúc bấy giờ là lý do chính khiến tôi tiếp tục học ở nhạc viện St Peterburg, bởi vì ông đã làm tất cả mọi thứ có thể để lăng xê tôi và gửi tôi đến đó.

Ở đó tôi có cơ hội học với một bậc thầy vĩ đại khác, giáo sư Ilya Musin—người đã từng dạy Yuri Temirkanov, Valery Gergiev và rất nhiều các nhạc trưởng nổi tiếng khác. Đây là một giáo sư không chỉ dạy về kỹ thuật và phát triển những cảm nhận tự nhiên về cách liên kết với đoàn nhạc thông qua các động tác, mà ông còn có khả năng dạy rất nhiều điều vay quanh ngành điều khiển dàn nhạc, như việc làm thế nào để phát triển một cá tính toàn diện và một nhạc sĩ toàn diện trên phương diện lý thuyết lẫn thực hành. Mỗi ngày, ông dạy chúng tôi về cách mà chúng tôi nên giao tiếp với đoàn nhạc như thế nào, nên diễn tập ra sao, làm thế nào để nâng cao chất lượng đoàn nhạc trong thời gian hạn chế, và làm họ tin tưởng vào khả năng của chính họ. Ông không chỉ là thầy dạy điều khiển dàn nhạc mà còn là người cha thứ hai của tôi.

Hỏi: Có một nền tảng và học thức, cùng với kinh nghiệm hàng chục năm điều khiển các đoàn nhạc khác nhau, đối với ông yếu tố nào để trở thành một người nhạc trưởng xuất sắc?

Milen Nachev: Điều này liên quan đến tính phức tạp. Bạn không những phải chuẩn bị về nhạc lý rất vững mà còn phải chuần bị những điều liên quan đến lịch sử âm nhạc và kiến thức về khả năng của tất cả các nhạc cụ trong dàn nhạc. Nhưng điều quan trọng nhất là bạn phải là một chuyên gia tâm lý. Công việc của chúng tôi không phải trực tiếp với các nhạc cụ—chúng tôi làm việc với những người chơi các nhạc cụ đó. Khi bạn nhận ra điểm chính yếu này, toàn bộ quan điểm sẽ thay đổi và mục tiêu duy nhất của bạn lúc bấy giờ chỉ là đề cao những nhạc sĩ ngồi trước bạn và để thấy trong mắt họ, những động tác của bạn trên bục chỉ huy là nguồn cảm hứng cho họ, khiến họ sẵn lòng cống hiến những thứ tốt nhất trên sân khấu. Đó là kết quả tốt đẹp nhất mà một nhạc trưởng có thể nhận được. Và khi làm việc trong dàn nhạc giao hưởng Shen Yun, tôi có những khoảnh khắc phi thường ấy. Tôi có thể trông thấy nguồn cảm hứng. Tôi có thể cảm thấy nó hiện hữu trong không gian xung quanh chúng tôi. 

Hỏi: Nhạc sĩ của Shen Yun tu luyện Pháp Luân Đại Pháp và tuân theo những nguyên lý tâm linh trong cuộc sống hàng ngày của họ. Điều này liên quan đến âm nhạc và trình diễn mà ông tham gia như thế nào?

Milen Nachev: Sống trong một môi trường tu luyện giúp tôi rất nhiều. Chúng tôi xem như sống cùng nhau, cùng nhau học, cùng nhau phát triển bản thân, cùng luyện công—và điều này tạo ra năng lượng tích cực xung quanh chúng tôi. Tôi không nghi ngờ một chút gì rằng năng lượng tích cực này trợ giúp chúng tôi rất nhiều trên sân khấu.

Hỏi: Thông qua nhận xét của khán giả, dường như họ thường nói về năng lượng từ trong âm nhạc, điều này có một chút khác thường.

Milen Nachev: Có câu nói thế này: “Ngữ ngôn vô pháp hình dong thì, âm nhạc tức năng biểu đạt.” (Âm nhạc bắt đầu khi ngôn từ kết thúc). Nếu tôi có thể so sánh dàn nhạc Shen Yun với những dàn nhạc khác, tôi có thể nói rằng trong Shen Yun, chúng tôi không chỉ biểu diễn âm nhạc, chơi các nốt nhạc. Mà chúng tôi đi sâu vào ý nghĩa của âm nhạc, kể cả vượt khỏi phương diện tình cảm—hầu hết các dàn nhạc có tập trung vào phương diện tình cảm, nhưng chúng tôi đi sâu hơn—đến mức có thể biểu hiện được những hàm nghĩa sâu hơn. Nó giống như là những mật mã bí mật phía trong lời nhạc và chúng tôi phơi bày đến khán giả. Không nhất thiết để khán giả hiểu được những mật mã bí mật này, nhưng hiệu quả và âm hưởng có ở đó.

Và như vậy, trong rất nhiều bình luận về các buổi trình diễn của chúng tôi, bạn có thể thấy rằng khán giả nói rằng họ đã khóc nhưng họ không biết tại sao. Hoặc họ kể rằng họ cảm giác thăng hoa, nhưng họ không biết tại sao. Tôi có thể nói rằng những yếu tố này chính là ý tưởng xuất phát từ thiền định, phát triển và cải thiện bản thân, thông qua đó, chúng tôi có thể kết nối với khán giả không chỉ ở tầng bề mặt của âm nhạc mà còn cả những nội hàm bên trong.

Q: Hỏi: Ông đang làm việc với những nhạc sĩ từ khắp nơi trên thế giới. Điều gì đã đưa họ đến cùng nhau như vậy?

Milen Nachev: Chúng tôi có các nhạc sĩ đến từ Châu Úc, Châu Á, Châu Âu, Châu Mỹ—và tất nhiên, họ đều là những nhạc sĩ ưu tú và các nhà chuyên nghiệp với trình độ cao. Rất thú vị khi làm việc với những người từ các quốc gia có truyền thống dữ dội về âm nhạc như Đức, Ý hay Tây Ban Nha, nhưng uy lực của âm nhạc và môi trường tâm linh đã đưa chúng tôi lại với nhau và cùng nỗ lực với nhau..

Những nhạc sĩ ở đây thực sự làm việc tốt hơn bất kỳ dàn nhạc nào mà tôi đã chứng kiến. Lý do chính là chúng tôi nhận ra nội hàm ẩn sau những gì chúng tôi đang làm.

Tôi thực sự cảm thấy vinh hạnh vô cùng khi được tham dự Shen Yun. Đối với cá nhân tôi, những quan điểm của tôi về nhân sinh quan, từ một con người và từ một nghệ sĩ là đúng như quan điểm trong Pháp Luân Đại Pháp. Từ quan điểm nghệ thuật, lý do tôi tự hào là những điều chúng tôi làm nơi đây chính là phục hưng lại văn hóa Trung Hoa truyền thống—bao gồm âm nhạc – gần giống như là sự đảo ngược đối với Cách Mạng Văn Hóa những năm 1960 ở Trung Quốc. Quay trở lại thời điểm đó, không chỉ văn hóa truyền thống Trung Quốc là bị phá hủy toàn bộ, mà cả những tác giả soạn nhạc cổ điển Tây phương, các thi sĩ, các tiểu thuyết gia, hay họa sĩ đều bị tiêu diệt—nói thẳng ra, các tác phẩm của họ đã bị hủy hoại. Tôi gọi đây là phạm tội đối với nhân loại. Nghệ thuật kế thừa nhiều thế kỷ của thế giới bị hủy hoại chỉ trong vài năm.  

Hỏi: Được giáo dục từ truyền thống âm nhạc Tây phương cổ điển và có một nền tảng âm nhạc Đông Âu, ông giải thích như thế nào về giai điệu mang âm hưởng Trung Quốc của Shen Yun?

Milen Nachev: Trước hết, chúng ta đều biết rằng âm nhạc là ngôn ngữ quốc tế. Thứ hai, đây là vấn đề luận giải thể loại âm nhạc khác nhau—tôi đã phải phát triển cảm nhận âm nhạc của mình trong rất nhiều năm thông qua làm việc với các phong cách âm nhạc khác nhau, với các tác phẩm khác nhau được soạn bởi các tác giả khác nhau từ các quốc gia khác nhau, những người sống vào các thời điểm khác nhau. Tất cả những điều này đã giúp cảm nhận âm nhạc của tôi phát triển.

Tôi cũng cố gắng làm quen với nền âm nhạc dân gian Trung Hoa để hiểu rõ hơn về tiềm lực của nhạc cụ Trung Quốc như đàn nhị (erhu), tì bà (pipa), tỏa nột (suona), v.v... Và với ngôn ngữ âm nhạc, một khi cánh cửa tri thức của bạn được mở ra, bạn có thể dễ dàng nhận giai điệu phù hợp, cách phối hợp hài hoà cũng như phân nhịp đúng lúc. Tất nhiên, tôi có bạn bè và các đồng nghiệp cùng làm việc với tôi—chúng tôi thảo luận nhiều với các nhà soạn nhạc và các biên đạo múa—và vậy là tôi có thể học thêm từ họ cũng như trao đổi tri thức của tôi. Đó là một quá trình học tập tương hỗ.

Hỏi: Ông có thể cho một ví dụ về quá trình này được không?

Milen Nachev: Hai ngày trước, chúng tôi tập một đoạn nhạc cho phần độc tấu của ba đàn nhị hồ với nhạc nền từ đoàn nhạc. Trong quá trình này, không trao đổi bằng lời, mà chỉ thông qua quan sát nhãn thần của ba nhạc sĩ nhị hồ, tôi nhận ra điều họ cần là gì—ví như giai điệu nào họ cần, lúc nào họ cần được hỗ trợ, chúng tôi có thể phân nhịp cùng nhau như thế nào—và cảm giác của tôi là họ cũng hiểu được điều đó. Khi tôi muốn bắt đầu phân nhịp từ một đoạn đến một đoạn khác, thì họ hoàn toàn hiểu ý tôi—mà không cần một lời nóiMN: .

Hỏi: Vậy đó là một phương thức giao tiếp vượt xa ngôn ngữ thông thường?

Milen Nachev: Tuyệt đối đúng. Đó là một cảnh giới giao tiếp khác hẳn.

Hỏi: Một số trong những khoảnh khắc giao tiếp quý giá đó là gì?

Milen Nachev: Có rất nhiều khoảnh khắc quý giá đối với tôi. Như điều chúng ta vừa nói, đó là một khoảnh khắc thông hiểu trọn vẹn giữa tôi và đoàn nhạc. Sự giao tiếp và trao đổi tâm linh giữa chúng tôi là một thứ gì đó siêu việt vượt qua ngôn ngữ thông thường. Sự đánh giá cao mà tôi nhận thấy từ ánh mắt của các nhà soạn nhạc sau khi biểu diễn những tác phẩm của họ là một khoảnh khắc quý giá khác. Nhưng tôi cảm thấy khoảnh khắc đáng quý nhất, và cảm thấy biết ơn, chính là số phận đã cho tôi cơ hội để làm việc với một đoàn nhạc đa quốc gia và có cơ hội chia sẻ với họ quan điểm của mình.

Hỏi: Ông nghĩ về ý nghĩa của số phận ra sao?

Milen Nachev: Tôi cho rằng đó là cảm giác bạn tìm thấy một nơi riêng của mình, và khi bạn cảm thấy thoải mái và được đánh giá đúng. Đó là cảm giác của tôi, rằng tôi đã tìm thấy nơi chốn của mình. Khi quay đầu nhìn lại—tất nhiên, tôi đã có cơ hội ở lại Châu Âu và dẫn dắt một đoàn nhạc Châu Âu, đó không phải là một vấn đề—nhưng tôi muốn kiểm nghiệm bản thân mình trong môi trường hoàn toàn khác. Khi tôi mới đến Mỹ, không có nhiều người biết về tôi, về những ghi âm của tôi hay về kinh nghiệm trước đó của tôi. Vậy là tôi phải bắt đầu từ con số không và phải đợi nhiều năm để nhận được cơ hội này. Và khi tôi nhận ra rằng đây không chỉ lại sự phát triển về chuyên môn mà đó là một sự hài hoà tinh thâm trong tâm hồn và điều tôi cảm nhận về thế giới, tôi nghĩ: “Ồ, mình đã tìm thấy nơi chốn của mình rồi. Điều còn lại bây giờ là làm sao để làm tốt nhất việc của mình theo một cách có thể.”

Hỏi: Kỳ lưu diễn tới đây, có tác phẩm đặc biệt nào mà ông mong muốn chia sẻ với khán giả?

Milen Nachev: Đối với tôi, tất cả các đoạn nhạc trong chương trình lần này là gắn liền với những hồi ức khác nhau, bởi vì chúng tôi đã trình diễn tất cả những đoạn nhạc làm nền cho các tiết mục múa của công ty chúng tôi trên toàn cầu. Trái tim tôi đặc biệt quen thuộc với từng đoạn nhạc—và không chỉ bởi vì tôi đã chỉ huy hơn 115 buổi biểu diễn đợt lưu diễn trước đó. Mọi người hỏi tôi: “Tác phẩm nào ông yêu thích?” Bất cứ tác phẩm nào mà tôi điều khiển hiện giờ đều là tác phẩm yêu thích của tôi. Những tác phẩm mà tôi sẽ điều khiển năm sau cũng sẽ là tác phẩm yêu thích của tôi. Vậy đó là một kiểu quan hệ đặc biệt.

Hỏi: Tác phẩm của Tchaikovsky năm nay—Marche Solennelle—gắn với một câu truyện thú vị. Ông có thể giải thích cho chúng tôi về tiểu sử của nó?

Milen Nachev: Có một câu truyện về Tchaikovsky đã đổi tên tác phẩm từ ”Coronation March“ thành ”March Solennelle“. Thực ra, cũng có những tác phẩm của các nhà soạn nhạc nổi tiếng khác cũng đã được đổi tên. Beethoven đổi tên tác phẩm Symphony Number 3 thành Eroica Symphony. Trên góc trái bản nhạc ông viết: “Dành cho Napoleon”. Nhưng sau khi Napoleon tự công bố mình là hoàng đế, Beethoven đã xóa tên của ông và viết tên Eroica vào đó.

Tác phẩm của Tchaikovsky đầu tiên được đặt là “Coronation March”. Ông đã soạn tác phẩm này dành cho lễ đăng quang của vua Tsar Alexander III và phu nhân, lúc đó là công chúa Đan Mạch. Và đây là lý do mà Tchaikovsky đã khéo léo kết hợp với các tiết tấu của quốc ca Nga “God Save the Tsar” và phong cách từ quốc ca Đan Mạch. Khi Tchaikovsky tự mình điều khiển tác phẩm này vào buổi khai mạc phòng hoà nhạc Carnegie Hall năm 1891, giới phê bình đã quan tâm đến việc Tchaikovsky đổi tên tác phẩm nhiều hơn, nhưng thực tế thì điều thú vị nhất chính là phong cách mà bản nhạc được soạn và vẻ hùng vĩ của nó cho thấy nó vĩ đại như thế nào.

Hỏi: Khi mọi người đến xem biểu diễn của đoàn nhạc giao hưởng Shen Yun, ông nghĩ rằng điều gì sẽ gây ấn tượng mạnh cho họ nhất?

Milen Nachev: Tôi thực sự tin rằng họ sẽ ngạc nhiên bởi thanh âm phát ra từ sân khấu. Những âm thanh này là phi thường đặc biệt bởi vì đó là sự kết hợp của nhạc cụ Tây phương và Đông phương. Chúng tôi đã luyện tập rất vất vả để đạt đến khả năng trình diễn tốt nhất có thể, đó quả thực là công việc khó khăn mà chúng tôi đang làm, nhưng nguyện ước của chúng tôi là để buổi biểu diễn được nhiều người biết đến. Đồng thời, chúng tôi cũng luyện tập rất nhiều trên phương diện cân bằng giữa các nhóm nhạc cụ khác nhau trong đoàn nhạc. Chúng tôi luôn luôn mong muốn truyền tải giai điệu rõ ràng nhất. Cùng lúc, chúng tôi cũng mong muốn tất cả những chi tiết trong bản nhạc trở nên rõ ràng và khán giả minh bạch rằng chúng tôi sẽ mang tới màu sắc khác nhau phía sau giai điệu của tác phẩm. Vậy là chúng tôi luyện tập trên rất nhiều phương diện. Nếu bạn xem qua bản nhạc của nhạc trưởng, không chỉ theo hướng dọc—như là sự hài hoà, tính cân đối, phối khí—mà cả hướng ngang, thì chúng tôi đang sử dụng tất cả các phương cách khác nhau để làm cho âm nhạc trở nên ấn tượng hơn, để tạo ra hiệu ứng đặc biệt cho khán giả. Chúng tôi muốn cống hiến cho khán giả không chỉ là cảm giác thoải mái mà còn là trải nghiệm khi khám phá một thế giới hoàn toàn khác phía sau âm nhạc.