Trong loạt bài này chúng ta sẽ tìm hiểu các nhân vật lịch sử của Trung Quốc cùng với "phiên bản phương Tây" của họ với sự tương đồng đáng kinh ngạc.
Trong dòng chảy lịch sử rộng lớn, hiếm có nhân vật anh hùng nào ở cả phương Đông và phương Tây có được tài năng xuất chúng, uy chấn cổ kim như Thành Cát Tư Hãn và Alexander Đại đế.
Alexander (356 - 323 TCN) và vị Đại hãn đầu tiên Thành Cát Tư Hãn (1162 - 1227) đều có những chiến công chinh phục thế giới vô tiền khoáng hậu. Nhưng ngoài điểm chung đó ra, họ còn có giá trị quan tương đồng, một niềm tin sâu sắc vào các vị Thần của mình và sự hứng thú đối với tri thức mới mẻ và giá trị văn hóa.
Bắt đầu với chiến công đầu tiên ở tuổi 18, Alexander chưa từng thua trong bất kỳ trận chiến nào. Thông qua những cuộc chinh phạt, ông đã kiến lập một đế chế lớn nhất thế giới vào thời điểm đó – trải dài từ Biển Adriatic tới Tây Bắc Ấn Độ với 2 triệu dặm vuông. Nhưng ông không hề bằng lòng với điều này, mục tiêu mà ông muốn đạt tới là “tận cùng của thế giới và biển cả rộng lớn.”
Alexander là một nhà lãnh đạo táo bạo và có sức hút đặc biệt. Ông là người luôn xung phong đi đầu. Ông coi Achilles, chiến binh Hy Lạp vĩ đại nhất mọi thời đại, là tấm gương cho mình. Ông coi thần Zeus, vua của các vị Thần trên đỉnh Olympia, là cha của mình. Trong 13 năm cai trị của mình, Alexander đã giành được nhiều tước hiệu đáng ngưỡng mộ như Vua của Macedonia, bá chủ của các thành bang Hy Lạp, Pharaoh của Ai Cập, Shah của Ba Tư (Shah là danh hiệu của quốc vương Ba Tư cổ đại) và Vua của châu Á.
Alexander coi thường chủ nghĩa hưởng lạc, tôn sùng danh dự và sự tiết chế. Ông không đam mê mỹ thực (nhưng lại thích mỹ tửu), ông thường khen thưởng các tướng sĩ của mình một cách hào phóng.
Điều thú vị là người thầy đầu tiên của Alexander là Aristotle. Aristotle đã rót vào tâm trí vị hoàng tử trẻ này những tư tưởng triết học, ngoài ra còn dạy Alexander tu từ học, hình học và thiên văn học. Ông cũng giới thiệu cho Alexander về sử thi và y học của Homer, cả hai đều đã trở thành niềm say mê đồng hành cùng Alexander trong suốt cuộc đời. Là một học giả ham học hỏi và khao khát đọc sách, Alexander đã thành lập một nhóm gồm các nhà thực vật học và động vật học, cho dù Alexander chinh chiến ở bất kỳ nơi nào, họ đều thu thập các tiêu bản vật động vật và thực vật hoang dã ở địa phương đó, đồng thời còn luôn mang theo cuốn Thiên sử thi Iliad có chú thích. Không nghi ngờ gì nữa, một trong những di sản lớn nhất mà ông để lại là sự truyền bá văn hóa Hy Lạp ra khắp thế giới cổ đại.
Về Thành Cát Tư Hãn, ông dường như do Alexander chuyển sinh thành. Thành Cát Tư Hãn là người sáng lập ra Đế chế Mông Cổ. Ngày nay, vẫn còn đó bức tượng nổi bật cao 131 feet khắc họa ông ngồi trên lưng ngựa hướng tầm mắt về thủ đô Ulan Bato của Mông Cổ. Ông cũng là một nhà lãnh đạo có sức hút đặc biệt và tài năng phi phàm trên chiến trường. Thời còn trẻ, ông đã bị một người huynh đệ kết nghĩa bán đứng. Nhưng sau trận thua đó, ông không hề thua một trận nào nữa.
Tương truyền, khi Thành Cát Tư Hãn chào đời, trên tay ông nắm chặt một cục máu đông, cho thấy rằng lớn lên ông sẽ trở thành một anh hùng trên chiến trường. Khi ông trở thành một thủ lĩnh, một vị pháp sư đã tuyên bố rằng, ông là đại diện của vị Thần tối cao ở Mông Cổ và cho rằng ông là người được các vị Thần an bài để chinh phục thế giới.
Với một đội quân cung thủ tinh nhuệ, Thành Cát Tư Hãn đã thống nhất các bộ lạc du mục vốn đã giao chiến trên thảo nguyên Mông Cổ trong một thời gian dài, chinh phục Trung Quốc và một phần lớn của Trung Á, kiến lập một đế chế lớn nhất trong lịch sử. Các cuộc chinh phạt của của ông đã mở đường cho cháu trai của ông là Hốt Tất Liệt (Kublai Khan) thành lập nhà Nguyên vào năm 1279.
Thành Cát Tư Hãn là một thiên tài quân sự và là một nhà lãnh đạo khôn khéo về phương diện dân sự. Ngoại trừ việc bổ nhiệm một số người Mông Cổ làm quan chức chủ chốt, ông đã cho phép công dân của các thành bang bị chinh phục tiếp tục cuộc sống như bình thường.
Ông đã thiết lập và mở rộng các tuyến đường bưu chính và thương mại quốc tế. Ông đã hạ lệnh thiết lập một hệ thống văn tự cho người dân của mình. Ông luôn không ngừng học hỏi. Ông đã lựa chọn các chuyên gia, học giả hàng đầu, các tướng lĩnh và thợ thủ công từ các dân tộc bị chinh phục, và trong các cuộc chinh phạt của mình, ông luôn mang theo một người phiên dịch.
Ông coi việc tích lũy quá nhiều tài sản là vô đạo đức, vì vậy ông đã chia sẻ với thuộc hạ của mình các chiến lợi phẩm sau những cuộc chiến. Ông tuyên bố rằng việc bắt cóc hoặc buôn bán phụ nữ là hành vi phi pháp. Vào thế kỷ thứ 13, chính sách khoan dung tôn giáo của ông được xem là tiến bộ vượt thời đại, chính vì vậy, dưới thời cai trị của ông, các nền văn hóa khác nhau đã được truyền bá rộng rãi và dung hòa cùng nhau trên khắp lục địa Âu-Á.
* * *
Alexander và Thành Cát Tư Hãn không phải là hai nhà lãnh đạo giống nhau duy nhất, nhưng họ có nhiều điểm tương đồng đến kỳ lạ, từ tín ngưỡng đối với các vị Thần của mình đến sự khát khao về kiến thức, cùng với vai trò của họ trong việc truyền bá văn hóa. Tất nhiên, cuối cùng, không ai trong số họ hoàn thành được khát vọng chinh phục cả thế giới, nhưng sức ảnh hưởng của họ đã mang lại nhiều thay đổi sâu sắc trong thế giới của chúng ta.
